Seizoen 2021 - 2022
Geweest
Gaten in de ruimtetijd?
Lezing door em. prof. dr. John Heise, Universiteit Utrecht
woensdag 13 oktober 2021, 19:30 - 21:30
We kennen het binnenste van Zwarte Gaten niet, maar het is wel van fundamenteel belang in de natuurkunde. Informatie van alles dat op een Zwart Gat valt, lijkt verloren te gaan en dat is in strijd met basisprincipes in de kwantum-natuurkunde. Er zijn mogelijke theoretische oplossingen, maar het interessantst is die van onze Nederlandse Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft: Zwarte Gaten hebben geen binnenste. Geen lege ruimte maar de afwezigheid van ruimte. Niet alleen vervormt de instorting tot een Zwart Gat de ruimte (verandering geometrie) maar het verscheurt ook de structuur van de ruimte (samenhang, topologie). Zonder binnenste kan er ook niets in verdwijnen, probleem opgelost. Op die manier kun je de kwantumstruktuur van een Zwart Gat bepalen. Ik leg uit wat we ons daarbij moeten voorstellen.
John Heise, emeritus hoogleraar Universiteit Utrecht, werkzaam bij SRON, Ruimteonderzoek Nederland, is al vanaf 1969 betrokken geweest bij onderzoek naar Zwarte Gaten vooral via de bestudering van Röntgenstraling afkomstig van gas dat op Zwarte Gaten valt. Door het lokaliseren van Gammaflitsen via Röntgenstraling is vastgesteld dat een Gammaflits de geboorte van een Zwart Gat markeert.
De lezing vindt plaats in collegezaal HG00.308 van het Huygensgebouw, Faculteit Natuurkunde Wiskunde en Informatica (FNWI) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ook belangstellende niet-leden zijn – gratis – van harte welkom. Als de coronaregelgeving daartoe noodzaakt dan zullen we de lezing via livestream over het Internet organiseren. Leden ontvangen een link via de e-mail Geen lid? Meld u aan bij de secretaris: marc[at]enif[dot]nl.
Klik hier voor deze convocatie in afdrukbare vorm.
Algemene Leden Vergadering
woensdag 3 november 19.30 - 21.30
Plaats HG 00.308, Huygensgebouw, Heyendaalseweg 135, Nijmegen
Aansluitend op de vergadering: bespreking eigen werk van de leden, daarna waarnemen in de koepel
Toegankelijk voor leden van Centaurus A
De vergadering vindt plaats in collegezaal HG00.308 van het Huygensgebouw, Faculteit Natuurkunde Wiskunde en Informatica (FNWI) van de Radboud Universiteit Nijmegen.
Als de coronaregelgeving daartoe noodzaakt dan zullen we de vergadering via livestream over het Internet organiseren. Leden ontvangen een link via de e-mail Geen lid? Meld u aan bij de secretaris: marc[at]enif[dot]nl.
Donkere materie: 'echt spul' of onbegrepen zwaartekracht?
Lezing door dr. M. Brouwer, Kapteyn Instituut, RUG
Woensdag 2 maart 2022, 19:30 - 21:30
Al bijna een eeuw zijn astronomen in conflict over de mysterieuze aard van donkere materie. Is de extra massa die we in het heelal waarnemen 'echt spul', of kloppen de oude zwaartekrachtwetten van Newton en Einstein niet op grote schaal?
Om hierachter te komen gebruikten we de kromming van de ruimtetijd zelf om de extra zwaartekracht rond meer dan 259.000 sterrenstelsels te meten. Hiermee konden we ongekende tests uitvoeren van de voorspellingen van verschillende donkere materie- en alternatieve zwaartekrachttheorieën, waaronder Modified Newtonian Dynamics (MOND) en Erik Verlinde's recentere theorie van Emergente Zwaartekracht. Welke theorie werkt het best?
Margot Brouwer is natuur- en sterrenkundige, gespecialiseerd in kosmologie. Ze studeerde af aan de Universiteit van Amsterdam, promoveerde in Leiden, en verrichtte dit onderzoek als postdoc aan de universiteiten van Groningen en Amsterdam. Filosofie is haar tweede passie: op dit moment schrijft ze een boek over Spinoza's filosofie en de sterrenkunde.
De lezing vindt plaats in collegezaal HG00.308 van het Huygensgebouw, Faculteit Natuurkunde Wiskunde en Informatica (FNWI) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ook belangstellende niet-leden zijn – gratis – van harte welkom. Als de coronaregelgeving daartoe noodzaakt dan zullen we de lezing via livestream over het Internet organiseren. Leden ontvangen een link via de e-mail Geen lid? Meld u aan bij de secretaris: marc[at]enif[dot]nl.
Klik hier voor deze convocatie in afdrukbare vorm.
Zwaartekrachtsgolven: een nieuw venster op ons heelal
Lezing door prof. dr. Frank Linde, NIKHEF
Woensdag 16 maart 2022, 19:30 - 21:30
Met de eerste spectaculaire detectie in 2015 van zwaartekrachtsgolven –rimpelingen in de ruimte-tijd structuur van ons Universum, voorspelt door Einstein in 1915– beschikken we over een compleet nieuw venster om ons Universum te bestuderen. Sindsdien hebben we bijna 100 zwaartekrachtsgolfsignalen gedetecteerd veroorzaakt door samensmeltende zwarte gaten en neutronensterren.
Om echter door te dringen tot de verste uithoeken en prilste stadia –wellicht zelfs terug tot de Oerknal– van ons Universum hebben we een gevoeliger instrument dan de huidige LIGO en Virgo observatoria nodig. Voor Europa is dat de in de diepe ondergrond te situeren Einstein Telescope (ET). De beoogde locaties voor ET zijn Sardinië of de Zuid-Limburgse grensregio. Het streven is rond 2025 de ET locatie te bepalen en om vanaf 2035 met ET zwaartekrachtsgolven te gaan detecteren.
Frank (1958) heeft natuurkunde gestudeerd in Utrecht en aansluitend promotieonderzoek verricht bij SLAC in Californië. Vervolgens heeft hij gewerkt aan experimenten bij de LEP en LHC versnellers op CERN, o.a. aan de ontdekking van het Higgs deeltje. In de periode 2004-2014 was hij directeur van het Nikhef. Na een korte periode in het donkerematerie onderzoek, leidt hij sinds 2017 het Nederlandse zwaartekrachtsgolvenonderzoek, waaronder de Einstein Telescope.
De lezing vindt plaats in collegezaal HG00.308 van het Huygensgebouw, Faculteit Natuurkunde Wiskunde en Informatica (FNWI) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ook belangstellende niet-leden zijn – gratis – van harte welkom. Als de coronaregelgeving daartoe noodzaakt dan zullen we de lezing via livestream over het Internet organiseren. Leden ontvangen een link via de e-mail Geen lid? Meld u aan bij de secretaris: marc[at]enif[dot]nl.
Klik hier voor deze convocatie in afdrukbare vorm.
Centaurus A Waarneemavond
Voorafgegaan door discusie en presentaties eigen werk van de leden
Woensdag 20 april 2022 om 19.30
De samenkomst was in het halletje tussen de twee telescoopkoepels in het Huygensgebouw. De zon was bij aanvang van onze avond nog niet onder, maar dat was alleen maar tot voordeel. Voorafgaand aan de presentatie hebben de leden nog een behoorlijke groep zonnevlekken kunnen observeren met gebruikmaking van het chroomfilter op de 20 cm refractor.
We hebben onder meer een presentatie van prof dr Paul Groot getoond om aan de hand daarvan de doelen en voortgang te bespreken van het BlackGEM project in Chili.
De waarneemavond was bijzonder omdat we niet eerder zo laat in het seizoen hebben waargenomen waardoor de hemel ons wat andere objecten kon tonen dan anders. De waarneemcondities waren daarbij ook nog uitstekend voor ons deel van de aarde.
Hoe ziet een zwart gat eruit?
Lezing door dr. Thomas Bronzwaer, RU Nijmegen
Woensdag 18 mei 2022, 19:30 - 21:30
Zwarte gaten behoren tot de meest extreme objecten in het universum. Hun titanische zwaartekrachtsvelden vangen en buigen licht, vertragen de tijd (afhankelijk van wie het bijhoudt), en slokken materie op.
De Event Horizon Telescope (EHT) heeft niet alleen 's werelds eerste afbeelding van een zwart gat gepubliceerd, sinds afgelopen donderdag (12-5-2022) weten we ook hoe het zwarte gat in ons eigen melkwegstelsel eruit ziet. De Event Horizon Telescope is feitelijk een wereldwijd samenwerkingsverband van verschillende radiotelescopen die met behulp van interferometrie-technieken een beeld kunnen vormen van wat er gebeurt rond een zwart gat. In deze lezing zal ik uitleggen wat zwarte gaten zijn, en hoe de EHT er een foto van kon nemen.
Thomas is geboren en getogen in Nijmegen. Na het behalen van dubbele bachelor-diplomas in informatica en lucht- en ruimtevaarttechniek belandde hij terug in Nijmegen voor master en PhD diplomas in sterrenkunde. Zijn proefschrift gaat over lichttransport rond zwarte gaten, en muziek is zijn hobby.
De lezing vindt plaats in collegezaal HG00.308 van het Huygensgebouw, Faculteit Natuurkunde Wiskunde en Informatica (FNWI) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ook belangstellende niet-leden zijn – gratis – van harte welkom. Toch lid worden? Meld u aan bij de secretaris: marc[at]enif[dot]nl.
Klik hier voor deze convocatie in afdrukbare vorm.
Excursie naar Achterhoeks Planetarium
Vrijdag 10 juni 2022, 9.00 uur
Vertrek vanaf voorzijde Huygensgebouw
Vrijdag 10 juni heeft een groep van 11 mensen een uitstapje gemaakt naar het Achterhoeks Planetarium in Toldijk. Het woord "planetarium" doet dit kleine museum wat te kort , er zijn immers een aantal bijzondere planetaria te zien, een hele aardige zonnewijzer, een zelf geconstrueerde Newton telescoop met montering en een aantal modellen van internationaal bekende gebouwen.
We hebben van een zeer kundige rondleider uitleg gekregen over de gedisciplineerde werkwijze waarop Henk Olthof zijn bouwwerken en constructies maakte. Ook hebben we kunnen zien met welke ogenschijnlijk eenvoudige onderdelen complexe constructies tot stand zijn gekomen om nauwkeurige simulaties van de bewegingen van de hemellichamen te kunnen tonen. De toelichting en het voorbeeld met de kettingbreuk om tot juiste tandwielverhoudingen te komen was zeer verhelderend. Werkelijk zeer bijzonder is de Aardglobe : er zijn overeenkomsten met een projectieplanetarium, maar deze was (is) veel leuker!
Aansluitend hebben we een lunch gehad in Bronkhorst, gevolgd door een wandeling naar het pontje in de IJssel richting Brummen.